Voordracht H. De Bolle over De geschiedenis van de bib

De geschiedenis van de bib van Roosdaal en het belang van de bib en van cultuur in de samenleving.
Voordracht door Hubert De Bolle n.a.v. de Bibliotheekweek 2011.

 

Hiernaast in de bibliotheek staan er zeker een aantal boeken met beschouwingen over cultuur: is cultuur alles wat een samenleving heeft voortgebracht, of moet cultuur vereenzelvigd worden met kunst, en wat is dan de culturele identiteit van elke individuele persoon? Men kan daar lang over filosoferen, discussiëren wat uiteraard hier in dit korte tijdbestek niet de bedoeling is. Daarom beperk ik me tot wat, naar ik meen, mijn eigen culturele identiteit is, namelijk een levenswijze die bij mij haar voeding kreeg/krijgt vanuit een christelijke, Vlaamse en sociale bewogenheid. Ik besef dat elk van ons de eigen culturele identiteit verschillend zal invullen, dus dat culturele identiteit subjectief is, en ik pretendeer zeker ook niet dat mijn invulling de enig juiste is. Temeer daar ik zelf mijn eigen levenswijze vaak in vraag stel en dat ik inzicht probeer te krijgen in andere levenswijzen, ze tracht te begrijpen, meer nog ze tracht te doorzien. Maar desondanks, en ik vind dit heel belangrijk, voel ik me goed, geniet ik, binnen mijn culturele identiteit; om het met een spreuk te zeggen, voel ik me goed in mijn cultureel vel.

Eén van de culturele creaties die me helpt om dat inzicht, doorzicht te verkrijgen, die me eveneens genot verschaft, is ook in deze digitale tijd, voor mij nog steeds het boek. Een naslagwerk, een essay, een reisverhaal, een wetenschappelijk werk geven inzicht in de mens, de samenleving, de natuur. Maar er is evenzeer het genot van het geschreven woord, de spanning of de ontspanning van een verhaal of van een roman, het ritme, de klank van het vers in een gedicht, de schoonheid van de opgenomen tekeningen en foto’s.

Het voorrecht om een boek ter hand te nemen, te lezen lijkt in onze samenleving een verworven evidentie en toch is het voor een grote groep mensen geen vanzelfsprekendheid, vaak hoogstens een toevalligheid.

Toen ik 25 jaar geleden ijverde voor een bibliotheek kreeg ik een brief van een Pamelaar die vond dat er in Roosdaal geen bibliotheek moest komen, dat het weggegooid geld was, want we konden toch naar Liedekerke of Ninove gaan. En merkwaardig, enkele jaren later kreeg ik als directeur van het I.M.I. van hem, via zijn dochter die bij ons op school zat, nog een brief waarin hij stelde dat een Rome-reis niet nodig was want iedereen ging toch op reis!

Hij vergat de mensen (en de groep is ook nu nog groter dan we denken) voor wie er een financiële drempel was/is om op reis te gaan, voor wie er een financiële drempel is om een boek te kopen of een sociale, culturele drempel om naar een bibliotheek te stappen. Welnu, de financiële, maar ook sociale drempels, die een deelname aan bepaalde plaatselijke culturele activiteiten belemmeren, helpen verlagen, voor elkeen zo laag mogelijk maken, was/is voor mij één van de belangrijke doelstellingen van een gemeentelijk cultuurbeleid. Dat kan, door de plaatselijke verenigingen te helpen als ze culturele activiteiten organiseren, maar ook door de accommodatie zelf letterlijk en figuurlijk dichtbij de mensen te brengen. Vandaar mijn ijver, toen ik in 1983 gemeenteraadslid werd, om o.a. een uitleendienst te organiseren voor verenigingen en om een bibliotheek op te richten.

Maar hoe was de situatie in de jaren voordien? Hadden er al bibliotheken gefunctioneerd in de vroegere deelgemeenten Pamel, O.-L.-V.-Lombeek, Strijtem en Borchtlombeek?

In O.-L.-V.-Lombeek en in Strijtem heeft er een bibliotheek bestaan die ondergebracht was in de gemeenteschool. Wel veranderde ze er nu en dan van lokaal, kwam zelfs op de zolder terecht en in Strijtem in het jeugdlokaal. De hoofdonderwijzer was er vele jaren de bibliothecaris en de goede werking hing af van zijn gedrevenheid. In Borchtlombeek verhuisde de bibliotheek van de toenmalige meisjesschool, nu het Sint-Franciscusinstituut, naar een lokaaltje onder de parochiezaal. Hier was het dus de parochie die de bibliotheek beheerde. In deze drie bibliotheken volstond één kast om de boeken te bergen - in O.-L.-V.-Lombeek zouden er dat 700 à 800 zijn geweest - en ook het aantal lezers was beperkt (een veertigtal in O.-L.-V.-Lombeek). Toch mogen wij het belang van deze bibliotheken niet onderschatten. Zij creëerden voor de mensen van toen vaak de enige mogelijkheid om eens een boek ter hand te nemen. In Pamel werd de bibliotheek Sint-Gaugericus eerst gehuisvest in de gemeenteschool, verhuisde later naar de zaal Ons Huis, kwam terug naar de gemeenteschool om tenslotte ondergebracht te worden in de chirolokalen. Het beheer berustte bij de parochie: de pastoor of de onderpastoor was de bibliothecaris; later verzorgde een zuster samen met één of meerdere vrijwillige medewerksters het uitlenen van de boeken. (Voor de oudleerlingen van de zustersschool: zuster Marie Borgia en zuster Polexine slaagden te Brussel in een examen voor het bekomen van de akte van bekwaamheid bibliotheekwerk met (grote) onderscheiding.) Reeds in 1924 erkende de gemeenteraad de bibliotheek Sint-Gaugericus als 'openbare volksboekerij'. In 1930 volgde de wettelijke erkenning door het ministerie van Kunsten en Wetenschappen. Aan de gemeente werden subsidies gevraagd die b.v. in 1964 7650 fr. bedroegen en 10000 fr. in 1978. Het aantal uitleningen kende hoogten en laagten, bereikte een maximum in 1964 met 10576 uitleningen. De eerste boeken die ikzelf gelezen heb (o.a. van Ernest Claes, Hendrik Conscience en Felix Timmermans) kwamen uit die bibliotheek. In dit overzicht moeten wij zeker ook de gemeenteraadsbeslissing van 13 december 1971 vermelden waarbij een bibliotheek met jeugdafdeling in het oud pensionaat (intussen afgebroken) te Ledeberg werd opgericht. Het was een initiatief van burgemeester van Cauwelaert, die een deel van de boeken uit eigen zak betaalde; vooral woordenboeken, naslagwerken en tijdschriften; in 1972 werd er zelfs een leeszaal opengesteld. Het was echter, tengevolge van de gebrekkige accommodatie en de beperkte middelen, een initiatief van korte duur.

Tot hier de voorgeschiedenis!

In 1978 werd het decreet betreffende het Nederlandstalige openbare bibliotheekwerk goedgekeurd dat o.a. bepaalde dat een gemeente als Roosdaal ten laatste op 31 december 1981 een openbare bibliotheek moest inrichten. Het decreet moest voor elke gemeente een stok achter de deur zijn. Maar pas op het laatste moment, op 13 november 1981 besliste de gemeenteraad van Roosdaal unaniem een bibliotheek op te richten, stelde op 11 december de leden van de raad van bestuur aan (dat waren de 21 leden van de gemeenteraad!), keurde op 29 december het huishoudelijk reglement goed evenals het dienstreglement. Allemaal, pro forma om in orde te zijn met het decreet, maar zonder dat er een bibliotheek was of kwam! Een vaudeville dus die niet voor herhaling vatbaar was, een andere aanpak was nodig!

Na de installatie van de nieuwe gemeenteraad probeerde ik al vlug, samen met schepen van cultuur Henri Ots (met wie het plezierig samenwerken was), het scepticisme dat bij sommige leden van de meerderheid, vooral dan binnen het schepencollege aanwezig was, te overwinnen. Sommigen meenden dat een bibliotheek met ‘wat' boeken wel zou volstaan. Maar wij konden hen overtuigen door hen voor te stellen klein, maar wel voldoende groot voor de erkenning, te starten. Dat had een dubbel voordeel: enerzijds was de kost voor de gemeente beperkt en anderzijds konden we vlug genieten van de subsidies van de Vlaamse overheid. Na de erkenning hoopte ik dan op een snelle groei. De oppositie banaliseerde deze aanpak, en schreef b.v. nadat we de parochiale bibliotheek volgens het decreet moesten overnemen (wat gratis gebeurde), dat schepen Ots besloten had ‘… een niet-erkende Openbare Bibliotheek op te richten, met boeken in de oude spelling, met boeken van voor het concilie,  …’ wat uiteraard nooit onze bedoeling was. We wisten immers wat we wilden, kenden de te volgen weg der dossiers en zetten door. Een ander probleem was de vestigingsplaats. Ik had graag de bibliotheek op Ledeberg gehad, in de omgeving van de secundaire school, maar sommige schepenen wilden de bibliotheek in Pamel-centrum. Ik heb daar op toegegeven want voor mij was het belangrijk dat er een bibliotheek kwam.

Op 14 november 1986 keurde de gemeenteraad dan de nieuwe oprichting van een Plaatselijke Openbare Bibliotheek goed, beheerd door een raad van bestuur, bijgestaan door een vaste commissie van advies. Op 23 maart 1987 werd ik verkozen tot voorzitter van de raad van bestuur.

Van bij het begin pleitte ik ervoor van de raad van bestuur geen log politiek apparaat te maken (dus niet dezelfde fout te maken als in 1981) en daarom de samenstelling te beperken tot 9 leden en de politieke partijen te vragen ‘geïnteresseerden', al of niet gemeenteraadslid, af te vaardigen. We vergaderden veelvuldig, begeleidden nauwgezet de oprichting, hielpen zelfs bij het opstellen van bestellijsten, bij het sorteren en plastificeren van boeken. Ook de vaste commissie van advies werd gevormd en regelmatig samengeroepen.

Het lokaal achter de gemeentelijke basisschool te Pamel werd gerenoveerd; rekken, balie, tafels, stoelen en kopieerapparaat aangekocht. Van de 2485 boeken van de parochiale bibliotheek voldeden er maar 970. Er werden dan ook vooral veel boeken aangekocht. Een aantal ervan lieten we, om tijd te winnen buitenhuis plastificeren en catalogiseren, de andere boeken werden ter plaatse verwerkt door de al aangestelde bibliotheekassistente en de cultuurfunctionaris, die ze ook ordelijk in de rekken plaatsten.

Het uitlenen kon beginnen. Dit was trouwens een voorwaarde om erkend te kunnen worden en zodoende werd ook ervaring opgedaan. Officieel werd de bibliotheek geopend op 17 juni 1988.

Intussen werd verder gewerkt aan de andere voorwaarden voor erkenning. De bibliothecaris werd aangesteld en nam de dagdagelijkse leiding over. Er kwamen steeds maar boeken bij, recente boeken die, zo werd verteld, in de omliggende P.O.B.'s nog niet te verkrijgen waren. Steeds meer inwoners vonden de weg naar de bibliotheek. Bij zijn bezoek op 29 november 1988 stelde de inspecteur vast dat aan alle voorwaarden voor erkenning was voldaan. Vanaf 1 januari 1989 werd de bibliotheek dan ook door de Vlaamse Gemeenschap erkend en gesubsidieerd.

Naarmate alles vlotter verliep vergaderden we minder frequent, enkele keren per jaar. Door tegelijk met de vaste commissie van advies te vergaderen probeerde ik ook de leden ervan rechtstreeks bij de besluitvorming te betrekken.

En de bibliotheek bleef groeien: het aanbod werd telken jare uitgebreid met boeken, tijdschriften, dagbladen, CD's, internet, … het uitlenen werd geïnformatiseerd; in de week van de openbare biblioheek, in de jeugdboekenweek, … werden tentoonstellingen georganiseerd, schrijvers uitgenodigd; het lezersaantal nam gestaag toe en uiteraard werd het personeelskader uitgebreid. Een succesverhaal!

Van bij het begin wisten we dat op termijn de bibliotheek zou moeten vergroot worden, uiteraard nu we erkend waren met subsidies van de Vlaamse overheid. Oorspronkelijk dachten we de bibliotheek ter plaatse in de hoogte uit te breiden of beter, hoopten we een nieuwe bibliotheek te bouwen achter de gemeenteschool. Maar toen de schepen verantwoordelijk voor de gemeentelijke gebouwen hoorde dat door de integratie van de bibliotheek in het gemeentehuis, de gemeenschappelijke bouwsels konden meegenieten van de bibliotheeksubsidies, werd de bibliotheek ondergebracht in het te bouwen gemeentehuis. In 1993 was de ruime bibliotheek hiernaast een feit.

In 1998 nam ik ontslag omdat ik elders voorzitter werd en het m.i. moeilijk is tegelijk intens voorzitter te zijn van verschillende organisaties; ook omdat men na 11 jaar voorzitterschap best de leiding doorgeeft, om zelf niet vast te roesten en ook om nieuwe ideeën een kans te geven.

Ik heb veel genoegen beleefd aan mijn voorzitterschap, niet alleen omwille van het resultaat maar ook om de vlotte samenwerking met het personeel en met de leden van de raad van bestuur en van de vaste commissie van advies. Ondanks de politieke samenstelling van de raad kwamen we steeds bij consensus tot een besluit.

Met evenveel deugd hoor ik heden ten dage dat de bibliotheek nog steeds tot veler voldoening functioneert. Velen hebben daartoe bijgedragen, maar speciaal wil ik toch de bibliothecaris geluk wensen. Al vlug na de start werd zij aangesteld en gedurende nu toch al 24 jaar heeft ze de groei van de bibliotheek en de digitale uitdagingen in goede banen geleid. Daarbij hoop ik dat het gemeentebestuur ook in deze tijd van besparingen de nodige financiële steun zal blijven geven zodat de goede werking van de bibliotheek ook in de toekomst verzekerd blijft.

Tenslotte wens ik u een geslaagde week van de bibliotheek toe en dank ik u allen voor uw aandacht.

Hubert De Bolle

15/10/2011.